Mensen hechten veel te veel waarde aan hun waarden. Ze maken hun waarden erg belangrijk. Dat is jammer want op deze manier zet je jezelf vast en verlies je jouw flexibiliteit, energie en levensvreugde. Vrijwel al mijn cliënten met een burn-out hielden sterk vast aan hun waarden. Ze gingen op hun strepen staan en wisten precies wat ze belangrijk vonden. In dit artikel zal ik je uitleggen wat waarden zijn, wat ze met je doen en hoe je veel luchtiger en vrijer kunt worden door de negatieve lading van je waarden los te laten. Als je bij deze zin al weerstand voelt omdat jouw waarden super belangrijk voor je zijn, dan is dit artikel zéker voor jou geschreven!
De waarde voor persoonlijke ontwikkeling
Om te groeien in bewustzijn is het belangrijk om de zware lading van je waarden af te halen. Hierdoor kom je steeds meer los van oude verstrikkingen en vastzittende energieën. Je wordt luchtiger en je komt steeds meer in het nu. Je wordt vrij en zelfbewust. Je komt in een flow waarin alles mogelijk is.
Waarden hebben een typische onbewuste oorzaak-gevolg structuur. Je waarden bepalen de dingen die je doet, de keuzes die je maakt, de hoeveelheid energie die je ergens van krijgt, wat je beoordeelt als goed of slecht. Welke dingen je wilt leren. Je waarden bepalen wat jij belangrijk vindt en wat niet.
Je waarden doen hun werk op onbewust niveau. De meeste mensen zijn zich nauwelijks bewust van hun waarden en hoe die hun gedrag sturen. Het typische is dat veel waarden die je wél bewust ervaart de waarden zijn die je energie kosten. Dat zijn de waarden waar je de strijd voor aangaat, waar je boos van wordt en die je érg belangrijk vindt.
Naar plezier toe of van de pijn weg
Mensen kennen in essentie maar twee bewegingsrichtingen: naar plezier toe en van pijn weg. Op dezelfde wijze zijn waarden benaderend (naar plezier toe) en vermijdend (van de pijn weg). Over het algemeen kun je stellen dat een benaderende waarde energie geeft en een vermijdende waarde energie kost.
Het zijn je vermijdende waarden waar je de barricades voor opgaat. Waar je voor wilt strijden. Met het loslaten van je vermijdende waarden zet je de grootste stappen in je persoonlijke ontwikkeling, alignment en bewustzijn.
Het loslaten van je vermijdende waarden zal je direct energie geven.
Bijna alle waarden die je benoemt zijn deels benaderend en deels vermijdend. Bij mensen die last hebben van bijvoorbeeld burnout of sociale angsten zie je dat veel belangrijke waarden sterk vermijdend zijn en dus energie kosten.
Omdat je waarden voor een groot deel je gedrag bepalen, welke keuzes je maakt en hoe je oordeelt, is het dus belangrijk om ze niet te serieus te nemen. Om werkelijk vrij te zijn en datgene aan te trekken dat je wilt, is het belangrijk om je waarden zoveel mogelijk benaderend te maken.
Vermijdende waarden trekken datgene aan dat je wilt vermijden!!!
Het verband tussen waarden en overtuigingen
Waarden zijn grotendeels onbewust en zijn op dieper niveau de motivatie van iemands fundamentele doel als mens. Ze sturen al het menselijke gedrag en zorgen voor de drive met betrekking tot ons handelen. Het zijn de criteria waarop we beoordelen of iets goed of fout is, geschikt of ongeschikt, enz.
Overtuigingen zijn vaak iets meer bewust aanwezig dan waarden. Het zijn generalisaties met betrekking tot onze handelingen en met betrekking tot wat we doen of wat we moeten doen. Overtuigingen zijn beweringen over hoe we menen dat de wereld in elkaar zit. Ze vormen onze werkelijkheid. Overtuigingen geven een gevoel van zekerheid over wat iets betekent.
Waarden geven de lading aan een overtuiging. Waarden maken overtuigingen meer of minder belangrijk. Vermijdende waarden maken een overtuiging zwaar en beladen. Je wordt dan bijvoorbeeld boos als iemand het niet met je eens is. Benaderende waarden maken een overtuiging luchtig. Je staat dan bijvoorbeeld open voor dialoog of feedback.
De vorming van waarden
Je (kern-)waarden worden vooral gevormd in het eerste deel van je leven. De socioloog Morris Massey heeft hier veel onderzoek naar gedaan en onderstaande algemeen aanvaarde theorie opgeschreven. Er zijn 3 essentiële perioden waar iemand doorheen gaat bij het vormen van zijn waarden:
De imprint periode (van 0 tot 7 jaar)
In de eerste periode in je leven van 0 tot 7 jaar vindt de belangrijkste programmering plaats. In de periode van 0 tot 2 jaar leer je meer over mens worden dan de rest van je leven. Je zuigt alles wat er in je omgeving gebeurt als een spons op. Van 2 tot 4 vindt de basisprogrammering plaats. Als kind neem je in deze periode onbewust alle gedrag van je ouders over.
De modelering periode (van 7 tot 14 jaar)
Vanaf een jaar of 7 ga je je bewust worden dat er verschillen zijn tussen jou en je ouders. Je wordt je bewust dat er mensen buiten jezelf zijn. Als gevolg daarvan ga je steeds meer het gedrag van anderen modeleren (nadoen). Dit gebeurt voor een groot deel onbewust en voor een deel bewust. In deze periode (vooral rond je tiende levensjaar) worden je kernwaarden met betrekking tot het leven gevormd.
De socialisatie periode (van 14 tot 21 jaar)
In deze periode ga je de sociale interactie met andere mensen aan. Je gaat hier je relaties en je sociale waarden vormen, die je de rest van je leven gaat gebruiken. Vanaf je 21e zullen je kernwaarden niet meer vanzelf veranderen. De meer bewuste waarden veranderen en groeien mee met je levenservaring. Er zijn NLP oefeningen om de onbewustere diepere waarden te veranderen.
Zo word je waarden-loos én waardevol.
Vermijdende waarden zijn onze belangrijkste waarden en lijken onze identiteit te bepalen “Zo ben ik nu eenmaal!!”. Deze waarden zijn het meest doordringend. Het meest van invloed zijn waarden waarvan we ons het minst bewust zijn.
Toch is het interessant om ze bewust te maken en er aan te gaan werken. Waarden als zekerheid, afspraak=afspraak en integriteit klinken misschien wel positief, maar ze maken je star. Ze zetten je vast.
In het meest optimale geval zijn al je waarden benaderend en energie gevend. Dat bereik je door je vermijdende en energie-vretende waarden minder belangrijk te maken. En dus waarden-loos te worden:).
Het typische van benaderende waarden is namelijk dat ze niet belangrijk lijken te zijn. Dat zijn ze wel, maar je merkt er niets van. Je gaat er geen strijd voor aan, maar je staat open voor dialoog en samenwerking. Je hebt in situaties de tijd om rustig na te denken en te reageren. Je wordt een prettiger en flexibeler mens.
Benaderende waarden zullen meebewegen met je leven. Stel dat je plotseling gezondheidsproblemen krijgt, dan zal de waarde ‘gezondheid’ prioriteit krijgen. Als je weer fit bent dan verdwijnt hij weer naar de achtergrond. Dat is veel beter dan dat je bijvoorbeeld krampachtig probeert om toch aan alle verplichtingen te voldoen. Want afspraak= afspraak!!
Hoe meer waarden-loos wordt, hoe meer waardevol je bent!
Oefening om je waarden lichter te maken.
Je kunt deze oefening zelf doen, maar je kunt dit uiteraard ook met je coach doen. Als je het zelf doet, neem dan kleine stapjes want de lading onder vermijdende waarden kan best heftig zijn. Doe deze oefening alleen zelfstandig met vervelende ervaringen en niet met zware trauma’s!
De oefening gaat er om dat je de zware lading die je vermijdende energie-vretende waarden gevormd hebben en in stand houden loslaat. Deze zware lading is het negatieve tegenovergestelde van de waarde zoals je hem benoemt.
Dus als je bijvoorbeeld de waarde ‘integriteit’ erg belangrijk vindt, dan is het tegenovergestelde vaak iets als ‘niet besodemietert worden’ of ‘niet voor de gek gehouden worden’. Je zoekt dus de vermijdende sturing ónder deze waarde en de onverwerkte negatieve emoties die de waarde zo belangrijk maken en in stand houden.
Stap 1 Ontspannen:
Neem eerst even de tijd om rustig te ontspannen.
Ga lekker zitten en doe je ogen dicht.
Ontspan je tong en je kaak.
Vertraag je ademhaling langzaam en in kleine stapjes.
Ervaar alle ruimte om je heen (gewoon visualiseren).
Doe dit zo’n vijf minuten.
Stap 2 Onderzoeken:
Neem een waarde in gedachten die je belangrijk vindt en die zwaar voelt.
Stel jezelf de vraag: Wat betekent deze waarde voor mij?
En: Waarom is deze waarde belangrijk voor mij?
Stap 3 Loslaten:
Stel jezelf de vraag: Wat is het (negatieve) tegenovergestelde van deze waarde?
En: Waar en wanneer heb ik voor het eerst deze keerzijde ervaren?
Neem ruim de tijd om het vervelende gevoel binnen te laten komen terwijl je de ontspannings-oefening van stap 1 blijft doen.
Ps. je kunt voor de ontspanning-oefening ook prima de binaural beats gebruiken van mijn andere artikel: Zo helpen hersengolven je met ontspannen en herstellen. Veel mensen vinden dat wat makkelijker om te doen.
De belangrijkste stap in je persoonlijke ontwikkeling.
Waarden zijn dus aangeleerd op momenten en in situaties dat er iets gebeurde. Dat kunnen zowel prettige als vervelende situaties zijn. De prettige situaties zijn de basis voor energie-gevende waarden. De vervelende situaties zijn de basis voor energie-vretende waarden.
De belangrijkste stap in je persoonlijke ontwikkeling is om al je vermijdende energie-vretende waarden op te schonen. Ze vormen een prachtige ingang om de lading van vervelende situaties los te laten. Neem de tijd om al je vermijdende waarde aan te pakken.
De waarde van je waarden is dus niets meer dan dat ze een enorme potentie in zich hebben om te groeien in energie, eigenwaarde, kracht en leiderschap. Hoe mooi wil je het hebben!
